Muziek in het hart

Op de tweede dag in Praag bezochten mijn collega Els en ik de Joodse begraafplaats. Midden op deze begraafplaats, met al z'n vele schots en scheve grafzerken, staat er een synagoge. Nadat wij een tijdje in de rij hebben gestaan, loop ik dit heilig gebouw binnen. Niet verdiept in wat hier te zien zou zijn, voel ik mij dan ook direct overweldigd. Wat in mijn beleving een normale synagoge met begraafplaats zou zijn, blijkt een eerbetoon voor Joodse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog te zijn. Bijna alle wanden staan volgeschreven met namen van Joodse slachtoffers. Duizenden, duizenden namen. Jong, oud, man of vrouw....hierin is geen verschil. De meeste komen uit Tsjechië maar er blijken ook Joodse slachtoffers uit Nederland en Denemarken te zijn. 

Tijdens de Tweede Wereldoorlog wilde het Deense Rode kruis namelijk controleren of Deense Joden wel goed behandeld werden. Doorvoerkamp Terezin (ook wel Theresienstadt) werd daarom omgebouwd om dit "te bewijzen". Voorzien van zogenaamde winkels en cafe's was het Deense Rode Kruis tevreden gesteld. Wat hadden deze mensen een fijne plek om te wonen gekregen! Omdat de list werkte, besloot Hitler dit kamp ook te gebruiken als locatie voor een propaganda-film. In deze film zijn wel-gevoede spelende kinderen en volwassen vrolijke Joodse kampbewoners te zien. Vol plezier maken ze gebruik van alle fijne faciliteiten die het kamp te bieden had. Dat na afloop de acteurs en regisseur (waaronder een deel Joodse Nederlanders en Denen) direct naar Auschwitz werden gebracht om daar vergast te worden, dat had Hitler er maar niet in laten monteren. 

Nadat ik het bovenstaande had gelezen besloot ik nog even terug te keren naar de wanden met namen. Na even zoeken zag ik dan ook wat Nederlandse joden staan; Alexander en Arthur Beer. "Beer" een Joods Nederlandse achternaam. Direct dacht ik dan ook aan mijn twee kinderen. Beide genaamd "de Beer" en beide hebben Joods DNA in hun bloed. We zijn alweer een aantal generaties verder, waardoor dit Joods DNA zich inmiddels vermengt heeft met het "Arische"......maar toch. Vooral bij Nora ,met haar donker krullende haar en haar donkere ogen, is dit Joods DNA nog goed zichtbaar. Wat zou er gebeurd zijn als Hitler niet verslagen was? Was dan ook hun Joodse overgroot-opa uiteindelijk opgepakt? Dan had ik nooit hun vader kunnen ontmoette en zouden Nora en Sander niet hebben bestaan. Mijn prachtige kinderen.....waar ik ongelofelijk veel van hou! Ze zijn mij nog liever dan mijn eigen lieve leven. De gedachte daaraan zorgt ervoor dat ik even vol schiet. Ik slik en besluit verder te gaan met de orde van de dag. Hier een potje staan huilen heeft weinig zin, het brengt deze mensen niet terug. En daarbij hebben al die geallieerde militaire slachtoffers destijds niet voor niks gestreden. Heldhaftige jongelui waardoor ik kan leven in vrijheid en mag genieten van het prachtige Praag. Toch merk ik dat in de loop van de dag, deze Joodse slachtoffers in mijn hoofd blijven terugkeren. Maar door de drukte van de stad raken ze toch telkens weer even op de achtergrond. 

Tot Els en ik die avond een huiskamer concert van het Royal Czech Orchestra bezoeken in de spiegelkapel van het Clementin. Niet dat ik een groot fan ben van klassieke muziek, maar vooral omdat ik merkte dat Els stiekem toch erg graag wilde gaan. Terwijl wij in de rijkelijk versierde kapel zitten te wachten tot het orkest er is, speelt de organist een stuk van Bach. Nadat hij klaar is, komt het orkest binnen en wordt er rijkelijk ge-aplaudiseert. Vol verbazing merk ik dat dit niet voor de getalenteerde organist is, die net met alle passie het bekende stuk heeft gespeeld. Nee, het applaus is bedoelt voor de spelers van het orkest. Terwijl deze spelers nog geen noot uit hun instrumenten hebben gespeeld. Ik vraag mij dan ook direct af hoe het kan dat deze spelers meer gewaardeerd worden dan de organist. In mijn beleving zijn het namelijk allemaal professionele muzikanten; ieder uitmuntend in het bespelen van zijn/haar eigen instrument. Nadat het orkest heeft plaats genomen gaan ze van start. 

Al gauw klinken "De vier seizoenen" van Vivaldi door de kapel. Prachtige muziek! Doordat Els en ik een plaats op de tweede rij hebben kunnen bemachtigen, is er de gelegenheid om de spelers goed te bekijken. Wat een gemêleerde groep mensen; mannen en vrouwen van verschillende leeftijden, afkomst en uiterlijk. Meteen valt mijn oog op de derde speler van links. Een smalle man met donker haar die een beetje voorover gebogen op zijn viool staat te spelen. De trieste blik en ingevallen wangen verraden dat hij waarschijnlijk een moeilijke tijd achter de rug heeft gehad. Of misschien zit hij er nog wel middenin? Direct vraag ik mij af wat hetgeen zou kunnen zijn wat hem zoveel stress en kopzorgen heeft bezorgd. Heeft hij een dierbare verloren? Ligt hij in scheiding? Heeft hij te kampen met gezondheidsproblemen? Of zit hij misschien in zwaar financieel noodweer? Het antwoord zal ik nooit weten. Maar wat het ook is....hij heeft er vanavond voor gekozen om toch hier te staan. Met zijn viool....misschien wel het enige waar hij momenteel van op aan kan. Zijn passie voor muziek heeft vanavond overduidelijk overwonnen. Dat is de kracht van muziek.

Muziek past namelijk bij iedere levensfase en iedere gemoedstoestand. Met muziek kan je het leven vieren, rouwen maar ook kracht uit putten. Plots moet ik weer denken aan al die namen van Joodse slachtoffers. Slachtoffers die, wellicht om dezelfde redenen, ook naar deze klassieke muziek hebben geluisterd. Op hetzelfde moment denk ik aan al die verhalen van Joodse kampbewoners die, ondanks alle gruwelijkheden, toch nog muziek tot hun beschikking hadden. Sommigen omdat Duitse kampbewaarders het prettig vonden dat de betreffende Joodse gevangenen hen vermaakte met hun muziek. Maar ook gevangenen die kracht hebben geput uit het zingen van liederen. Muziek zit namelijk in je hart, en wat in je hart zit kan niemand ooit van je afpakken.

Terwijl ik de rest van de muzikanten bekijk zie ik dat één van de spelers in verwachting is. Een jong onschuldig leven, een "leeg canvas" maakt binnenkort zijn/haar entree in deze wereld. Plots moet ik denken aan de Oekraine. Hoe zal het momenteel zijn voor de soldaten en burgers daar? Ieder op deze wereld gezet als "leeg canvas", allemaal iemands zoon of dochter. Aan de ene kant Russische jonge mannen, overgehaald door dezelfde bedorven oorlogspropaganda om te vechten "voor het goede doel". Zullen deze jongelui inmiddels door hebben dat de vork toch wel anders aan de steel zit? Voelen zij zich voor de gek gehouden en gevangen in een situatie waar ze niet meer uit kunnen? Gruweldaden die zij momenteel begaan en waarmee ze, als ze de strijd überhaupt doorstaan, de rest van hun leven mee moeten leven. En hoe is het voor de Oekrainse militairen en burgers aan de andere kant? Onschuldige mensen die alles is afgenomen; hun land, hun huizen, familieleden, vrienden, voedsel, hun onschuld, hun vrijheid. Hoe houden zij deze strijd nog vol? Even hoop ik dat ook zij kracht kunnen putten uit muziek. 

Na drie liedjes neemt de organist het weer even over. Nadat hij zijn tweede lied heeft afgerond, kijken Els en ik elkaar even aan. Na een wederzijds knikje, beginnen wij beiden hard te klappen. Gelijk krijgen wij bijval vanuit de zaal. Die avond krijgt de beste man, na ieder lied die hij speelt, rijkelijk applaus. Ongeacht je smaak, is dat wat getalenteerde muzikanten namelijk verdienen. Tenslotte maakt muziek zelf ook geen onderscheid.....